Bugünlere gelince… Türkiye’de reklamcılık, reklamcı, reklamveren, kuşkusuz değişti. Önemli gelişmelerin olduğu tartışma götürmez. Ancak pek fazla değişmeyen şeyler de var. Örneğin, reklamın bir ‘yatırım değil harcama’ olduğu anlayışı hâlâ yerli yerinde denilebilir. Bu durum, reklamcılığa, değişen piyasa koşullarından ‘fazla etkilenen’ bir yapı getirdi. Ama sektör, krizlerde çok fazla savrulsa da, ilginç bir ayakta kalma gücüyle her badireyi atlatmayı başarıyor. Reklam ajanslarının Kobi’ler olarak, yaşam mücadelesinde ayakta kalmak için çaba gösterirken, çok sıkıntı çektikleri de bir gerçek. Önce 1994’deki krizle büyük bir darbe yiyen sektör, 2000 şokuyla birlikte girdiği sıkıntılı günlerden ancak son dönemde çıkmayı başarabilmiş durumda. Her ne kadar, 2004 yılında sektör, cirolar bazında geçmişi yakalamayı başardıysa da, hâlâ önünde çözülmesi gereken pek çok önemli sorun var.
Türk pazarının önemli göstergeleri arasında yer alan reklamcılık sektöründe faaliyet gösteren firma sayısı, özellikle 1970’lerden sonra çok hızlı bir büyüme göstermiştir. Bugün 15 ve daha fazla eleman çalıştıran, müşteri ilişkileri, yaratıcılık ve medya bölümlerine sahip ve müşterilerine tüm alanlarda hizmet verebilecek şekilde örgütlenmiş reklam ajansı sayısı 100’ün üzerindedir. Ayrıca 30 civarında film yapım ve fotoğraf firması da aktif bir şekilde reklamcılık faaliyetlerini sürdürmektedir. Reklamcılar Derneği üyesi olan 64 ajansın 13 tanesi yabancı bir reklam ajansına hisse devrederek ortak olmuş, 9’u yabancı bir ajansla işbirliği kurmuş durumdadır.
Türkiye’de Reklamcılık Sektöründe Meslek Örgütleri
Reklamcılar Derneği
Başkanlığını Manajans’ın kurucusu Eli Acıman’ın üstlendiği Reklamcılar Derneği, kuruluş izni alabilmek için yıllarca bekledikten sonra 8 Ekim 1984 tarihinde İstanbul’da kurulmuştur. Derneğin kurulmasındaki amaç; reklamcılık mesleğinin ve reklam ajanslarının gelişerek ve güçlenerek devamını sağlamaktır.
Reklamcılar Derneği bu amaçları doğrultusunda; reklam kurumunun saygınlığını korumak ve yükseltmek; reklam pazarını nitelik ve nicelik olarak değiştirmek ve geliştirmek, reklamın anayasal bir hak olan ifade özgürlüğünün ticari alanda kullanılması olduğunu savunmak ve bu görüşü kamuoyuna benimsetmek stratejilerini uygulamaktadır.
Reklamcılar Derneği’nin bugün itibariyle toplam 113 üyesi bulunmaktadır. Bu üyelerin 83’ünü tüzel kişiler, 35’ini ise gerçek kişiler oluşturmaktadır.
Kurulduğu günden bu yana Reklamcılar Derneği, ana işlevi olan reklam ajanslarının, ve reklamcılık sektörünün sorunlarına çözümler aramasının yanı sıra başka projelerde de yer almıştır. Bu projelerden bazıları;
• Avrupa İletişim Ajansları Birliği EACA’ya 1987 yılında üye olarak Avrupa reklam standartlarının ülkemizde yerleşmesine öncülük etmiştir.
• Türkiye’de ilk yaratıcılık yarışması olan Kristal Elma’yı başlatmıştır.
• Medya izleme ölçümlerinin Türkiye’de başlamasına öncülük etmiştir. 1986 yılında televizyon, basın ve radyo mecralarındaki izleme, okuma ve dinleme alışkanlıklarının tespiti için 20.000 yüz yüze görüşme ile gerçekleştirilen bu türdeki ilk çalışma, “Reklamcılar Derneği Türkiye Medya Araştırması”dır. PİAR Araştırma Şirketi’ne yaptırılmıştır.
• Mesleki etik uygulaması olarak reklamda özdenetim sisteminin Türkiye’de ilk olarak kurulmasını sağlamıştır.
Radyo Dinleme Ölçüm Araştırması 2003 yılında, radyo mecrasının dinlenirliğini raporlamak amacıyla Reklamcılar Derneği ve Reklam verenler Derneği tarafından kurulmuştur. RİAK’ın (Radyo İzleme Araştırma Kurulu) eşgüdüm ve yönetimi Reklamcılar Derneği’nce yapılmaktadır.
Reklamcılık Vakfı
Reklamcılık Vakfı (RV), 1998 yılı sonunda Reklamcılar Derneği ve üyeleri tarafından kurulmuştur. Reklamcılık Vakfı’nın kuruluşunda iki temel neden etkili olmuştur; birincisi, reklam sektörünün ulaştığı büyüklük ve gelişmişlik düzeyi, ikincisi ise dernekler yasasındaki kısıtlamalardır. Reklamcılık Vakfı’nın misyonu; Türkiye’deki reklamcılık mesleğinin saygınlığını toplumsal yaşamın her alanında korumak, yükselmesine katkıda bulunmak ve bu süreçte ihtiyaç duyulacak kaynakları yaratarak, Vakfın gelişimine olanak sağlamaktır.
Reklamcılık Vakfı’nın üyeleri hem tüzel hem de gerçek kişiler olabilmektedir. Reklamcılık Vakfı’na üye olmak için Reklamcılar Derneği’ne de üye olmak gerekmektedir.
Reklam Yaratıcıları Derneği
Reklam Yazarları Derneği 1989 yılında Figen İşbir, Yaşar Egemen Berköz, Batu İşmen, Vural Sözer, İsmail Güven Turan, Oğuzhan Akay, Raşit Çavaş, Işıl Işın ve Doğan Yarıcı tarafından kurulmuştur. “Reklam yazarlarının güçlerini birleştirerek ve bir reklam yazarlığı bilinci yaratarak, meslek çıkarlarını korumak…” amacıyla kurulan Reklam Yazarları Derneği, 2001 yılında gerçekleştirilen Genel Kurul ile Reklam Yaratıcıları Derneği adını almış ve sadece reklam yazarlığı mesleğinin değil, tüm reklam yaratıcılarının mesleki çıkarlarını koruyacak şekilde yeniden yapılanmıştır.
Yeniden yapılanma sayesinde üyelikler reklam yazarlarıyla sınırlandırılmayıp, reklam yaratım yönetmenleri, reklam sanat yönetmenleri, reklam grafikerlerinin de derneğe üye olmasına izin verilmiştir. Bu da Reklam Yaratıcıları Derneği’nin amaçlarını ve etkinlik alanlarını genişletmiştir. Bu bağlamda Reklam Yaratıcılar Derneği’nin amaçları şu şekilde belirlenmiştir.
• Reklam sektöründe yer alan reklam yaratım yönetmeni, reklam yazarı, reklam sanat yönetmeni ve grafikerlerin güçlerini birleştirerek mesleki çıkarlarını korumak,
• Reklam yaratıcılarının aralarında mesleki bir dayanışma oluşturarak, bilgi, deneyim ve düşünce alışverişinde bulunabilmeleri için olanak sağlamak,
• Reklam yaratım düzeylerinin yükselmesi için çaba göstermek, uluslararası reklam çalışmalarında Türkiye’yi temsil etmelerini sağlamak,
• Türkiye’deki yerli, yabancı veya yabancı ortaklı reklam ajanslarında çalışan üyelerinin haklarını korumak,
Çalışma koşullarının iyileştirilmesi ve yasaya dayalı telif haklarının korunması yönünde girişimlerde bulunmak.
Reklamverenler Derneği
Reklam verenler Derneği 29 Temmuz 1992 Yılında Şadi Gücüm, Atilla Aytaç, Erdal Karamercan, Tanju Argun, N.Atilla İldaş, A.Nadir Topçuoğlu, Ünal Çingir ve Ömer Kayalıoğlu tarafından kurulmuştur.
Reklamverenler Derneği’nin amacı; Türkiye’de reklamın önemini, etkinliğini, verimliliğini, bilincini anlatmak ve artırmak, reklamla ilgili tüm süreçlerde reklam verenlerin haklarını korumaktır. Reklamverenler Derneği’nin hedefi; reklam sektörünün sağlıklı işleyişi ve gelişimi için öncülük etmek amacıyla markalaşma ve pazarda yaşanan problemlere odaklanmaktı; sektörün ileri gelenlerini bir araya getirerek sorunları çözüme ulaştırmak ve reklam verenleri sektörel gelişmelerden haberdar etmektir.
Reklam Özdenetim Kurulu
Reklamın, tüketiciye ve topluma karşı sorumluluğu çerçevesinde yasal, ahlaki, dürüst ve doğru olması gerektiğinin bilincindeki reklam verenler, reklam ajansları ve mecralar Uluslararası Ticaret Odası’nın dünyaca kabul görmüş Reklam Uygulama Esasları’nı Türkiye’de uygulamaya koymak üzere “Reklam Özdenetim Kurulu” kurmuşlardır.
Reklamcılar Derneği ve Reklamverenler Derneği üyeleri ile reklam mecralarının, dürüst olmayan reklamlara karşı oluşturdukları Reklam Özdenetim Kurulu, on yıldır Uluslararası Reklam Uygulama Esasları’na aykırı buldukları reklamların düzeltilmesini yada yayınlanmamasını reklam vereninden talep etmektedir. Bunu yasal bir zorunluluğa dayanarak değil, kamuoyuna yaptığı taahhüt gereği ve topluma karşı sorumluluğunun bilincindeki reklam verenlerin sağduyusuna güvenerek yapmaktadır.
Reklam Özdenetim Kurulu toplam 16 kişiden oluşur. Bu kişilerin 5’i reklamverenlerden, 4’ü reklam ajanslarından, 4’ü basın kuruluşlarından, 2’si özel televizyon kuruluşlarından ve 1’i TRT’den oluşmaktadır. Üyelerin görev süreleri iki yıldır. Görev süresi biten üye tekrar üye seçilebilir.
Reklamda özdenetimin misyonu; reklamın ilgili tarafları olarak reklamveren – reklam ajansı – mecra üçlüsünün tüketiciye karşı toplumsal sorumluluğu bulunduğu ve tüketiciyi koruma kavramına sahip çıkılmasının uzun vadede bu üçlünün çıkarına olduğu bilinciyle, pazarlama iletişiminin, evrensel hale gelmiş uluslararası kaynaklara dayanan kurallara göre yürütülmesi ve bunun sürekliliğinin sağlanması, özdenetim bilincinin yerleştirilmesi, Kurallara aykırı reklamların kamu denetimine gerek kalmadan reklam veren – reklam ajansı – mecra üçlüsünün özdenetimi ile durdurulması ve / veya düzeltilmesidir.
Reklam Özdenetim Kurulu (RÖK) reklam veren – reklam ajansı – mecra üçlüsünün temsilcilerinin katılımı ile reklamların yasal, ahlaki, doğru ve dürüst olmasının sağlanması yolunda proaktif ve sürekli çaba göstermeyi amaçlamaktadır. Bu çabalar sonuçta reklama olan güveni sağlayacak ve bundan yine reklam veren – reklam ajansı – mecra üçlüsü yarar görecektir. Reklam Özdenetim Kurulu, Reklamverenler Derneği, Reklamcılar Derneği ve mecra kuruluşlarının katılımıyla oluşan bir etik hizmet platformudur.
Reklam Özdenetim Kurulu, Türkiye’deki reklam mecralarında yayınlanan tüm reklamların Uluslararası Reklam Uygulama Esasları’na uygunluğu hakkında karar verir.
Kurul’un temel işlevlerinden biri reklam ajanslarına, reklam verenlere ve reklam mecralarına özdenetim anlayışını benimsetmek ve Esasları herhangi bir şikayetin ortaya çıkmasını engelleyecek biçimde, kendi iradeleriyle uygulama alışkanlığı kazandırmaktır.
